The New York Times Book Review opublikował listę 100 najlepszych książek naszego wieku. Dziennik, który znany jest z corocznej publikacji opiniotwórczej listy 100 najważniejszych książek roku, tym razem pokusił się o zestawienie najlepszych tytułów XXI wieku, mimo, że jesteśmy dopiero na ćwierćmetku stulecia.
W tym artykule przeczytasz, które z top książek ostatnich 25 lat są dostępne do posłuchania po polsku jako audiobooki.
Listę stworzono w oparciu o opinie ponad 500 osobistości, krytyków literackich, poetów i pisarzy. Osoby takie jak Stephen King, Min Jin Lee czy Sarah Jessica Parker oddawały głos na najlepsze książki opublikowane w 2000 roku lub później. Na liście nie znalazła się żadna książka polskiego autora.
Z listy 100 najlepszych książek tego wieku ponad 80 zostało do tej pory wydanych po polsku ale tylko 24 zrealizowane zostały jako audiobook po polsku. Posłuchaj perełek literatury naszego wieku:
Genialna przyjaciółka – Elena Ferrante
Tytuł najlepszej książki ćwierćwiecza został przyznany Genialnej przyjaciółce Eleny Ferrante. Tajemnicza włoska autorka, pisząca pod pseudonimem, wprowadza czytelników do świata Eleny i Lili – dwóch dziewczynek dorastających w ubogiej, niebezpiecznej dzielnicy Neapolu.
Książka uznawana jest za jedno z najważniejszych dzieł powieści autobiograficznej, gatunku, który zdominował współczesną literaturę. Twórcy listy porównują czytanie tej bezkompromisowej, niezapomnianej powieści do jazdy rowerem po żwirze: jest surowa, śliska i pełna napięcia, wszystko to jednocześnie.
W komnatach Wolf Hall – Hilary Mantel
Na trzecim miejscu umieszczono W komnatach Wolf Hall, pierwszą powieść trylogii o Tomaszu Cromwellu. Zdaniem zespołu tworzącego listę autorka wykorzystała postać Tomasza Cromwella jako soczewkę, by pokazać nam epokę, w której żył – ogromną, skomplikowaną pajęczą sieć władzy, pieniędzy, miłości i potrzeb – aż do chwili, gdy pochwycił go pająk. Słuchacze chwalą polskiego audiobooka za hipnotyzujący klimat, barwny opis epoki i zwyczajów oraz wielowymiarowe postaci. Wiele osób zwraca uwagę na rozbudowaną narrację, wymagającą skupienia od słuchacza audiobooka.
Kolej podziemna – Colson Whitehead
Na miejscu siódmym mamy uhonorowaną Nagrodą Pulitzera Kolej Podziemną. Jury o powieści pisze tak: portrety ludzkich motywacji, interakcji i emocji, jakie tworzy Whitehead, zdumiewają swoją złożonością. Brutalność sięga tu aż do kości, a wrażliwość jest ogromna jak ocean. Powieść płynnie łączy historię, horror i fantastykę z filozoficznymi rozważaniami i krytyką kulturową, tworząc wciągającą, pełną grozy narrację o dziewczynie, która podąża tajemniczą ścieżką swojej matki Mabel – jedynej znanej osoby, której udało się uciec z plantacji Randallów. W opini słuchaczy audiobooka jest to poruszająca i wstrząsająca powieść, której słuchanie trzeba czasem przerwać, żeby ochłonąć.
Nie opuszczaj mnie – Kazuo Ishiguro
Na dziewiątym miejscu laureat Nagrody Nobla z powieścią o mieszkańcach ekskluzywnej szkoły z internatem położonej w sercu angielskiej prowincji. Zdaniem redaktorów tej listy „siła tej dystopijnej powieści polega na zdolności do wzruszenia i zaniepokojenia, wynikającej z obecności ludzkiego ciepła w zimnym wszechświecie oraz z umiejętności ukazania nas samych poprzez jego niesamowite zwierciadło. W sercu tej pięknej książki nie leży satyra społeczna, lecz głębokie współczucie.”
Gilead – Marilynne Robinson
Na miejscu 10 plasuje się nagrodzona Pulitzerem pierwsza część serii o fikcyjnym miasteczku Gilead. Redaktorzy Timesa tak opisują tę wzruszającą powieść „Jeśli ta książka jest celebracją cichej przyzwoitości małomiasteczkowego życia (i głównego nurtu protestantyzmu) w latach pięćdziesiątych XX wieku, to jest to również bezlitosna krytyka tego, jak moralny zapał i religijna wizja ruchu abolicjonistycznego popadły, sto lat później, w samozadowolenie”,
Droga – Cormac McCarthy
Na 13 miejscu listy Timesa powieść Droga. Jest to historia bezimiennego mężczyzny i jego małego syna wędrujących po postapokaliptycznym świecie, gdzie jedynymi pozostałymi formami życia są zdesperowani ludzie, z których większość popadła w plądrujący kanibalizm.
Twórcy listy o powieści piszą tak: McCarthy przedstawia swój krajobraz śmierci z intrygującymi, fascynującymi szczegółami, przerywanymi przebłyskami utraconego świata z pamięci mężczyzny, które stają się barwnymi mitami dla jego syna. Ostatecznie Droga to pochwała rodzicielskiej miłości: ojciec opiekuje się i chroni swoje dziecko z pomysłowością i czułością, co staje się triumfem, który wydaje się mieć moc odkupienia, nawet w świecie bez nadziei.
Sprzedawczyk – Paul Beatty
To dzieło satyrycznego geniusza w szczytowej formie, kwestionuje niemal każdą obiegową prawdę na temat amerykańskiego społeczeństwa. Zajmująca 17 miejsce powieść jest poruszająca i ważna. To niebywałe i niebywale zabawne oskarżenie naszych czasów.
Zdaniem jury „Sprzedawczyk” jest wybuchowo zabawny i nieco niebezpieczny a metoda Paula Beatty polega na tym, że wszystko, co święte, zostaje zbezczeszczone nawet Sąd Najwyższy.
Pokuta – Ian McEwan
Przenikliwa elegancja prozy McEwana, sprawia, iż tak bardzo nas obchodzi do jakiej katastrofy doprowadza trzynastoletnia Briony po tym jak widzi swoją starszą siostrę flirtującą z synem służącego w beznadziejnie zhierarchizowanej przedwojennej Anglii – tak piszą o książce twórcy listy najlepszych powieści 21 wieku. Pokuta zajmuje 26 miejsce na liście najlepszych książek 21. wieku. Czytany na dwa głosy audiobook jest oceniany przez słuchaczy jako historia ze świetnym, miażdżącym wręcz zakończeniem. Słuchacze bardzo dobrze ocenili też dwójkę lektorów, szczególnie Zbigniewa Zapasiewicza, którego głos sprawia, że trudno się oderwać od tej historii.
Atlas chmur – David Mitchell
Powieść Mitchella znalazła się na 28 miejscu listy najlepszych książek 21. wieku. Fabuła rzeczywiście przypomina chmurę cumulus: dziką i chaotyczną kondensację pomysłów, stylów i odległych środowisk, których jedynym prawdziwym wspólnym mianownikiem jest reinkarnowana dusza. Sześć splecionych ze sobą narracji — od Nowej Zelandii lat 50. XIX wieku, przez Belgię lat 30., Kalifornię lat 70., współczesną Anglię, dystopijną Koreę i Hawaje — często sprawia wrażenie postmodernistycznej łamigłówki – tak o powieści piszą twórcy listy.
Zbieranie kości – Jesmyn Ward
Aż trzy książki Jesmyn Ward znalazły się na liście najlepszych książek ostatnich 25 lat ułożonej przez The New York Times. Jury w takich słowach pisze o powieści Zbieraniu kości, która znalazła się na 33 pozycji: „Podróże samochodowe nie powinny tak wyglądać: uzależniona matka wciągająca swojego 13-letniego syna i jego małą siostrę w podróż przez Mississippi, aby odebrać ojca z więzienia, karmiąc przy tym swoje najgorsze nałogi. Żal i traumy pokoleniowe nawiedzają tę powieść, podobnie jak prawdziwe duchy – niespokojne dusze mężczyzn, którzy zostali źle potraktowani. Jednak bezkompromisowa proza Ward nie jest karą; wiruje i wznosi się w bolesnych, pięknych ariach.”
Lata – Annie Ernaux
Lata Annie Ernaux uplasowały się na 37 miejscu listy. Zdaniem Jury ta książka jest wyjątkiem w twórczości Ernaux; w przeciwieństwie do innych jej dzieł, które skupiają się na konkretnych momentach z jej życia, tutaj te intymne szczegóły są osadzone w szerszym kontekście historii społecznej rozciagającej się na dekady. Autorka przechadza się między powszechnymi przekonaniami a własnymi doświadczeniami, pokazując, jak artystka o tak wyjątkowej wizji może dostrzec siebie jako twór swojego pokolenia i kultury. Najbardziej poruszające jest to, jak zaczyna i kończy, wymieniając obrazy, które wciąż pamięta — karuzela w parku, graffiti w toalecie — które zostały zapisane w jej pamięci, lecz ostatecznie są ulotne.
Drobiazgi takie jak te – Claire Keegan
Claire Keegan jest mistrzynią krótkiej formy. Z zaledwie kilku słów buduje cały świat, tworząc uniwersalną opowieść o krzywdzie i życzliwości, o ludzkiej dobroci i milczącym przyzwoleniu na zło. To poruszająca opowieść o codziennych aktach dobroci, które nieraz wymagają od nas największej odwagi, oraz o drobnych decyzjach, które składają się na nasze życie. To również głos w sprawie wstrząsających wydarzeń, do jakich dochodziło w klasztorach sióstr magdalenek w Irlandii, w których zajmowano się „upadłymi kobietami”. Drobiazgi takie jak te znalazly się na 41 miejscu listy 100 najlepszych książek naszego wieku wg NY Timesa.
Piąta pora roku – Nora K. Jemisin
Na miejscu 44 powieść Piąta pora roku, którą Jury opatrzyło takim komentarzem: „Jemisin przedstawia to mistrzowskie dzieło w świeżym, pozbawionym sztywności stylu – co jest rzadkością w high fantasy, które często bierze swoje tolkienowskie korzenie zbyt poważnie. Od przejmującego otwarcia (zamordowane dziecko matki) po wstrząsające zakończenie, Jemisin pokazuje, jak potężna może być dobra literatura fantasy.”
Demon Copperhead – Barbara Kingsolver
Zdobywca Nagrody Pulitzera. Twórcy listy najlepszych książek 21. wieku imieścili te powieść na 61 miejscu. Tak o jej sile wypowiedziało się Jury: Przenosząc „Davida Copperfielda” z wiktoriańskiej Anglii do współczesnych Appalachów, Kingsolver nadaje starej dickensowskiej magii własny charakter. Przypomina nam, że powieść może być niezwykle wciągająca — zabawna, nieprzyzwoita, sentymentalna, pełna napięcia — a jednocześnie mieć społeczne przesłanie. Pokazuje również, że niesprawiedliwości, przeciwko którym Dickens walczył, nadal są z nami: stare trucizny w nowych butelkach.
Przyjaciel – Sigrid Nunez
W słowach Jury jest to idealna powieść o żałobie i miłości, i tak jak pies w tej książce, zajmie ona więcej miejsca, niż się spodziewasz. To rodzaj arcydzieła, który można podarować każdemu. Przyjaciel zajął 68 ósme miejsce na liście New York Timesa.
Trylogia kopenhaska – Tove Ditlevsen
Wybitna Trylogia kopenhaska duńskiej poetki i prozaiczki Tove Ditlevsen w roku 2021 w końcu trafiła w ręce polskiego czytelnika. W podzielonych na trzy części wspomnieniach urodzonej przed wojną autorki opisuje ona kolejne etapy swojego burzliwego życia – dzieciństwo spędzone w ubogiej rodzinie w kopenhaskiej dzielnicy robotniczej, młodość wypełnioną pierwszymi próbami literackimi i miłosnymi tęsknotami oraz dorosłość naznaczoną nieudanymi związkami i głębokim uzależnieniem od opiatów.
W opini Jury jej twórczość, bez względu na to, jak tragiczne były jej okoliczności, charakteryzuje się zdumiewającą klarownością i szczerością, ujmując to, co w ludzkiej naturze jest tak niewytłumaczalne. Trylogia kopenhaska znalazła się na 71 miejscu listy.
Czasy secondhand – Swietłana Aleksijewicz
Na 72 pozycji znajdziemy dobrze znaną w Polsce książkę Czasy secondhand. Twórcy listy poatrzyli tę książke nastepującym komentarzem: „W tej historii mówionej autorstwa noblistki Aleksijewicz wybrzmiewa koniec marzenia o komunizmie a jej bezkompromisowy portret ludzi, którzy przetrwali (lub nie) państwo sowieckie — byłych więźniów, działaczy partii komunistycznej, zwykłych obywateli wszelkich warstw społecznych — tworzy poruszającą, otwierającą oczy lekturę.”
Olive Kitteridge – Elizabeth Strout
Książka amerykańskiej pisarki w takich słowach została opisana przez twórców listy najlepszych książek 21. wieku: „Kiedy ta powieść w opowiadaniach zdobyła Nagrodę Pulitzera w 2009 roku, było to zwycięstwo dla zrzędliwych, nieskruszonych kobiet na całym świecie, zwłaszcza tych, które – jak sama Olive mogłaby to ująć – nie są już młódkami. Patronka prostolinijności — i tytułowa bohaterka 13 opowiadań Strout — to długo zamężna mieszkanka stanu Maine, z żalem, nadziejami i łodzią. Jej zmagania w małym miasteczku natychmiast stały się symbolem czegoś znacznie większego, wręcz uniwersalnego.” W zestawieniu New York Timesa książka ta znalazła się na 74 miejscu.
Jutro, jutro i znów jutro – Gabrielle Zevin
Na 76 pozycji na liście 100 książek naszego wieku znalazła się powieść Gabrielle Zevin. Sam i Sadie, dwoje przyjaciół, będących od dzieciństwa w zażyłej relacji, pożyczają pieniądze na wspólny projekt, otrzymują wsparcie od znajomych i jeszcze przed ukończeniem college’u tworzą swoją pierwszą grę, Ichigo, która staje się przebojem. Z dnia na dzień świat leży u ich stóp. Sam i Sadie są młodzi, genialni, bogaci i sławni. To jednak nie ochroni ich przed przerostem twórczych ambicji i uczuciowymi zawodami…
Instrukcja dla pań sprzątających – Lucia Berlin
„Berlin zaczęła pisać w latach 60., a zbiory jej zatroskanych, nawiedzonych, chaotycznie pociągających, a zarazem swobodnie dowcipnych opowiadań były publikowane w latach 80. i 90. Jednak dopiero w 2015 roku, kiedy najlepsze z nich zebrano w tomie zatytułowanym „Instrukcja dla pań sprzątających”, jej ogromny talent został doceniony. Berlin pisze o zabieganych i rozwiedzionych kobietach, wiele z nich pracuje na robotniczych stanowiskach, z niezwykłą gracją.” – takim komentarzem Jury opatrzyło powieść Lucii Berlin, która znalazła się na 79 miejscu listy.
Historia zaginionej dziewczynki – Elena Ferrante
Druga książka Eleny Ferrante na tej liście jest zarazem czwartą powieścią zamykającą tetralogię Genialna przyjaciółka, której pierwszy tom otwiera tę listę jako najlepsza książka ćwierćwiecza.
„Powieść kończąca sagę Ferrante przeczy prawu malejących przychodów, rzucając światło na splecione psychiki głównych bohaterek — nieustępliwe, niezacieralne, nierozłączne — w tym ostatnim akcie prozy przenikającym niczym rentgen” – tak twórcy listy piszą o tej książce. Historia zaginionej dziewczynki zajmuje 80. miejsce na liście najlepszych książek 21. wieku.
Czas porzucenia – Elena Ferrante
Kolejną z listy książką wydaną po polsku jako audiobook jest aż trzecia w tym zestawieniu powieść Eleny Ferrante. Czas porzucenia zajmuje 92. miejsce na liście the New York Timesa.
„Ferrante tym razem kieruje swój wszechwidzący wzrok na kobiecą samotność. Jest coś skandalicznego w tym obrazie rozsądnej, dorosłej kobiety, która niemal popada w obłęd z powodu rozpadu swojego małżeństwa, do tego stopnia, że zaniedbuje własne dzieci.” – tak Jury pisze o tej powieści.
O pięknie – Zadie Smith
Rodzina Belseyów jest zbyt normalna, by mogło to być prawdziwe. Troje dzieci, każde innego wyznania, apodyktyczna matka, była aktywistka na rzecz praw kobiet i oderwany od rzeczywistości ojciec, którego życie koncentruje się wokół twórczości Rembrandta. No i śmiertelnego wroga: Monty’ego Kippsa. Ale kiedy Jerome, najstarszy syn Belseyów, oświadcza się córce Monty’ego, wszystko wywraca się do góry nogami.
O pięknie znajduje się na 94 miejscu w zestawieniu New York Timesa najważniejszych książek naszego wieku lecz nie jest to jedyna książka Zadie Smith na tej liście. Inna jej powieść Białe zęby znajduje się dużo wyżej bo na 31 miejscu, jednak nie doczekała się jeszcze polskiego audiobooka.
Na szafocie – Hilary Mantel
Na 95 miejscu ostatnia z listy powieść, która została w Polsce wydana jako audiobook. Okoliczności upadku Anny Boleyn, czyli jedna z bardziej znanych historii w dziejach nowoczesnej Anglii, opowiedziana z talentem literackim, który zasłużył na podwójnego Bookera! Na szafocie to drugi tom cenionej serii „Tomasz Cromwell” autorstwa Mantel. Pierwszy tom tej serii został uhonorowany przez jury trzecim miejsem w omawianym tu zestawieniu najlepszych ksiażek naszego wieku.
